ANAKART

PC’ nin “sinir sistemi” anakart üzerinde yer almaktadır. Üzerinde yongalar, transistörler, veriyolları, çeşitli donanımlar için yuvalar, slotlar, bağlantı kapıları, soketler bulunan baskılı bir devredir. Bir PC’ nin hangi özelliklere sahip olabileceği belirleyen en önemli bileşen, çünkü anakart üzerindeki elektronik bileşenler, bu PC’ ye hangi tür işlemciler takılabileceğini, maksimum bellek kapasitesinin ne kadar olabileceğini, bazı bileşenlerin hangi hızlara çıkabileceğini, hangi yeni donanım teknolojilerini destekleyebileceğini belirler. Burada en belirleyici faktörlerden biri anakartın yonga seti.

YONGASETİ: Yongaseti(chipset) anakartın “beynini” oluşturan entegre devrelerdir. Bunlara bilgisayarın trafik polisleri denilebilir: İşlemci, önbellek, sistem veriyolları, çevre birimleri, kısacası PC içindeki her şey arasındaki veri akışını denetler. Veri akışı, PC’ nin pek çok parçasının işlemesi ve performansı açısından çok önemli olduğundan, yongasetide PC’ nin kalitesi, özellikleri ve hızı üzerinde en önemli etkiye sahip birkaç bileşenden biridir. Eski sistemlerde PC’ nin farklı bileşen ve işlevlerini, çok sayıda yonga denetlerdi. Yeni sistemlerde hem maliyeti hem de daha iyi uyumluluk sağlamak için bu yongalar tek bir yonga seti olarak düzenlenmiştir.

VERİYOLU: Bilgisayarın bir bileşenlerin diğerine verileri iletmek için kullanılan devrelere veriyolu(bus) adı verilir. Kasa içindeki bileşenlerin çoğu (işlemci, önbellek, bellek, genişleme kartları, depolama aygıtları vs.) birbirleri ile veriyolları aracılığı ile konuşurlar. Bu veri yollarının ucunda da genişleme yuvaları bulunabilir. Anakarta takılan kartların işlemci ve belleğe erişebilmelerini sağlayan genişleme yuvalarına da veriyolu adı verilir. Tüm bu veriyolları iki bölümden oluşur: adres veriyolu ve standart veriyolu. Standart veriyolu, PC’ de yapılan işlemlerle ilgili verileri aktarırken, adres veriyolu, verilerin nerelere gideceğini belirler. Sadece iki donanım aygıtını birbirine bağlayan veriyoluna “port” adı verilir.(örneğin AGP= Advanced Graphics Port). Bugün PC’ lerde ISA, PCI ve AGP veriyolları bulunmaktadır.

· ISA(Industry Standard Architecture): Anakartın kenarına yakın yerde bulunan uzun siyah kart yuvaları ISA yuvasıdır. Bir ISA kartın, yuvaya giren iki bölmeli çıkıntısının sadece bir kenarda bağlantı bacakları varsa, bu 8 bitlik bir karttır.

· PCI(Peripheral Component İnterconnect): 32 bit’lik bir veri yolu olarak kullanılır. 33 veya 66 MHz saat hızlarında çalışır. 32 bit ve 33 MHz PCI veriyolunun kapasitesi 133 MB/sn’ dir. Anakartta PCI yuvaları ISA yuvalarının hemen yanında bulunur; beyaz renkte ve ISA’ dan biraz daha kısadır. PCI veriyolu Tak/Çalıştır desteklidir.

· AGP(Advenced Graphics Port): Sadece ekran kartları için çıkarılmış bir veriyoludur. AGP kanalı 32 bit genişliğindedir ve 66 MHz hızında çalışır. Yani bant genişliği 266 MB/sn’ dir.

PORTLAR, KONNEKTÖRLER: ATX formundaki kasaların arkasında tipik olarak bir klavye, bir fare portu, iki USB portu, iki seri port (COM portu), bir paralel port(LPT portu) bulunmaktadır. Klavye ve fare için artık PS/2 portu adı verilen küçük, yuvarlak, 6 pinli portlar kullanılmaktadır. Seri portlara genelde harici modemler bağlanır ama seri portu kullanan başka aygıtlar da vardır(yedekleme cihazları, dijital kameralar gibi). Paralel porta ise yazıcı veya tarayıcı bağlanır. USB portlara neredeyse her tür harici cihaz bağlanabilir. USB’ nin özelliği, seri ve paralel portlara göre çok daha hızlı olması ve USB aygıtlar üzerindeki yeni USB portları aracılığı ile uç uca çok sayıda cihazın zincirleme bağlanabilmesidir.

Bunların dışında anakart üzerinde işlemciyi takmak için bir soket veya slot bulunur. Soket, yassı dikdörtgen şeklindeki işlemciler üzerinde iki düzlem üzerinde (enine ve boyuna) uzanan iğnelerin oturduğu yuvaya verilen addır. Slot ise, genişleme yuvalarına benzer, uzun ince dikdörtgen şeklindeki işlemci yuvalarına verilen isimdir. Pentium II, slot tipi Celeron ve Pentium III işlemciler için Slot 1, Xeon işlemciler için Slot 2 adı verilen modelleri bulunur.

ÖNBELLEK: Bilgileri sabit diskten önbellek (cache) adı verilen bir birime aktarılması, işlemcinin ihtiyaç duyduğunda sık kullanılan bilgileri bu bellek alanından alması. Bir PC’ de çeşitli bellek kademeleri vardır: birincil önbellek (L1 cache); ikincil önbellek (L2 cache); sistem belleği (RAM) ve sabit disk veya CD-ROM. Örneğin işlemci bir bilgiye ihtiyaç duyuyor. Önce gider, en hızlı bellek türü olan L1 önbelleğe bakar. Bilgi orada varsa gecikme olmaksızın bu bilgileri alır ve işler. L1 önbellekte yoksa L2’ ye bakar ve buradaysa nispeten küçük bir gecikme ile bilgileri alır. Orada da yoksa önbelleğe göre daha yavaş kalan sistem belleğine, yine yoksa yavaşları olan sabit diske veya CD-ROM vb. bilginin geldiği cihazlara bakar.

IRQ (KESME)(İnterrupt Requset): İşlemci bir işle meşgulken, bilgisayarın bir yerinden başka bir donanımdan işlemciye şöyle bir emir geliyor: “Benimle de ilgilen!” yani işlemcinin işini böler. Tabii işlemci aynı anda çok sayıda işi birden yapabilir: Klavye ve fare kullanırken bir yandan ekrana gönderilen verileri işler, sabit diskten okuma yapar, modemin indirdiği dosyalara bakar vs. Ama işlemciye işini görmesi için ihtiyaç duyan bir aygıtın ona sinyal gönderebilmesi için özel bir hatta ihtiyaç vardır. İşte buna IRQ hattı adı verilir. PC’ de 0’ dan 15’ e kadar numaralanan 16 IRQ hattı vardır.

· IRQ0 : Sistem saati.

· IRQ1 : Klavye

· IRQ2 : Progranabilir IRQ deneçisi. (Modemler, COM3, ve COM4 portları)

· IRQ3 : COM2 portu (modemler, COM4, ses ve ağ kartları, teyp yedekleme birimlerini hız- landıran kartlar)

· IRQ4 : COM1 portu (modemler, COM4, ses ve ağ kartları, teyp yedekleme birimlerini hız- landıran kartlar)

· IRQ5 : Ses kartı (LPT2, LPT3 –yani ikinci ve üçüncü paralel portlar-COM3, COM4, modemler, ağ kartları, MPEG kartları, teyp yedekleme birimlerini hızlandıran kartlar)

· IRQ6 : Disket sürücü denetleyicisi (teyp yedekleme birimlerini hızlandıran kartlar)

· IRQ7 : LPT1, yani ilk paralel port(LPT2, COM3, COM4, modemler, ağ kartları, ses kartları, teyp yedekleme birimlerini hızlandıran kartlar)

· IRQ8 : Gerçek zamanlı saat.

· IRQ9 : (Ağ kartları, ses kartları, SCSI kartları, PCI aygıtlar, yeniden yönlendirilen IRQ2 aygıtları)

· IRQ10 : (Ağ kartları, ses kartları, SCSI kartları, PCI aygıtlar, ikinci ve dördüncü IDE kanalları)

· IRQ11 : (Görüntü, Ağ kartları, ses kartları, SCSI kartları, PCI aygıtlar, üçüncü ve dördüncü IDE kanalları)

· IRQ12 : PS/2 fare (Görüntü, ağ kartları, SCSI kartları, PCI aygıtlar, üçüncü IDE kanalı)

· IRQ13 : FPU, yani matematik işlemci.

· IRQ14 : Birinci IDE kanalı (SCSI kartlar)

· IRQ15 : İkinci IDE kanalı (Ağ ve SCSI kartlar)

DMA KANALLARI : Doğrudan Bellek Erişim(Direct Memory Access) kanalları sistem içinde çoğu aygıtın doğrudan bellek ile veri alış verişi için kullandığı yollardır. DMA kanalları normalde yonga setinin bir bölümünü oluşturur.

Bir PC’ de 8 DMA kanalı bulunur ve 0’ dan 7’ ye kadar numaralandırılır. DMA’ lar genelde ses kartları, disket ürücüler, teyp yedekleme birimleri, yazıcı portu (LPT1), ağ ve SCSI kartları, ses özelliği olan modemler tarafından kullanılır.

BIOS: Açılımı Temel Giriş Çıkış Sistemi’ dir(Basic Input/Output System), PC’ deki en temel seviye yazılımdır; donanım ile (özellikle de işlemci ve yongasetiyle) işletim sistemi arasında bir arayüz görevi görür. BIOS sistem donanımına erişimi ve üzerinde uygulamaları çalıştırdığı ileri düzey işletim sistemlerinin (Windows, Linux vs.) yaratılamasını sağlar. BIOS aynı zamanda PC’ nin donanım ayarlarını kontrol eder; PC’ nin düğmesine basıldığında boot etmesinden ve diğer sistem işlevlerinden sorumludur.

Anakart Montajı:

1. İlk olarak anakartın CPU jumper ayarlarını yapılmalı. Ancak yapılması gereken ayarlar olup olmadığına kullanım klavuzundan bakılmalı Şekil(2-1) ve Şekil(2-2).

2. Daha sonra hangi deliklerin plastik ayak, hangilerinin vida gerektirdiğini anlamak için anakartı kasanın içindeki montaj plakasının üzerine yerleştirilmeli. Daha sonra belirlenen yerleri Şekil(2-3) ve Şekil(2-4)’ deki gibi yerleştirilmeli.

3. Bir sonraki işlem kabloları takmak: İlk olarak güç bağlantıları; AT anakartlarda P4 ve P5 veya P8 ve P9 olarak etiketlenmiş bağlantı uçları siyah kabloların soket ortalarında beraber ve kırmızı/turuncu kabloların da karşıt uçlarda olmalıdır Şekil(2-5). ATX model anakartlarda ise sadece bir bağlantı vardır ve doğru yönü belirlenmiştir Şekil(2-6).

4. Daha sonra Floppy’ den veri kablosunu ankarttaki FLOPPY DİSK yazan yere Şekil(3-1)’deki, Sabit disk’ ten gelen veri kablosunu ve CD-ROM sürücüsünden kabloyu da Şekil(3-2)’ deki gibi anakarttaki IDE1 ve IDE2 bağlantı yerlerine takılmalı.

5. Veri kabloları takıldıktan sonra sıra LED bağlantıları: bunlar kasanın içinde Şekil(3-3)’ deki gibi üzerleri yazılı olarak bulunur.Bunların anakartta ve kitapçığında nerede oldukları gösterilir. Şekil(3-4)’ deki gibi anakartın üzerindeki yazılara göre hangi kablonun nereye takılacağını belirlenmiştir.

6. Bütün kablolama işlemleri takıldıktan sonra CPU’yu anakarta Şekil(3-5)’ deki gibi monte edilmeli. Bellek’ leri ise Şekil(3-6)’ deki monte edildikten sonra diğer parçaları örneğin; Ekran kartını AGP veya PCI yuvasına sıkıca monte etmek. Diğer Ses kartı, Modem kartı, TV kartı, Radyo kartı vs. bu kartları uygunca PCI ise PCI, ISA ise ISA’ ya iyi bir şekilde monte edilmeli ve daha sonra montaj plakasını kasanın içine sıkıca yerleştirilmeli Şekil(3-7).

7. Son olarak kartları tekrar gözden geçirerek yerine tam şekilde oturup oturmadıklarını gözden geçirmek. Sorun yoksa sistemi açarak sorunsuz çalışıyorsa işlemin sonuna gelinmiş demektir.